Havza Haber Ajansı’nın aktardığına göre, Ayetullah el-Uzma Hamaney’in cumhurbaşkanlığı döneminde 1989 Mayıs ayında gerçekleşen önemli olaylara ve takvime bakıldığında onun Kuzey Kore ve Çin Halk Cumhuriyeti’ne yaptığı etkileyici ziyarete rastlanıyor. O dönemde gazetelerde bu seyahate dair dikkat çekici haber ve raporlar yayımlanmıştı.
Bu ziyaret, Çin hükümeti yetkililerinin daveti üzerine 9 Mayıs’ta başlamış ve 6 gün sürmüştü. Ayetullah el-Uzma Hamaney, bu seyahat kapsamında Çin’in Müslüman bölgesine de gitmiş ve orada Cuma namazında bir konuşma yapmıştı.
İttilaat Gazetesi 13 Mayıs Cumartesi günü şu şekilde yazdı:
“Cumhurbaşkanı ve beraberindeki heyet, Çin seyahatlerinin dördüncü gününde Çin’in özerk Müslüman eyaleti Tinsiang’ı (bugünkü adıyla Sincan Uygur Özerk Bölgesi) ziyaret etmek ve bölgedeki Müslümanlarla bir araya gelmek üzere Cuma öğleden sonra Pekin’den eyaletin merkezi olan Urumçi’ye ulaştılar. İran heyeti, Urumçi Havalimanı’nda Sincan Uygur Özerk Bölgesinin üst düzey yetkilileri tarafından büyük bir törenle karşılandı.
Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Çin’in kuzeybatısında yer alan Müslüman ve özerk bir eyalettir ve Moğolistan, Sovyetler Birliği, Pakistan, Afganistan ve Hindistan ile sınır komşusudur. 1955 yılından bu yana özerk bölge statüsündedir ve 1 milyon 300 bin kilometrekareyi aşan bir yüzölçümüne sahiptir. Nüfusu 14 milyona ulaşmakta olup 13 farklı etnik grubu barındırmaktadır.”
Bu seyahatte Ayetullah el-Uzma Hamaney’in dikkat çeken girişimlerinden biri söz konusu eyaletteki Cuma namazına katılmasıydı. Bu ziyaret, dünya genelindeki pek çok Müslüman için hem etkileyici hem de ilham verici oldu. Ayetullah el-Uzma Hamaney, Cuma hutbesinde şu ifadeleri kullandı:
“Bugün İslam dini dünyada güçlü ve sağlam bir din olarak öne çıkmakta; Müslümanlar dünyanın dört bir yanında izzet ve onur duygusuyla yaşamaktadır. İran İslam Cumhuriyeti ise İslam ve Kur’an hükümlerini siyasi sisteminin temeli olarak kabul etmiştir.”
Ayetullah el-Uzma Hamaney, bölgedeki Müslüman gençlerin İslami ilim ve irfanı derinlemesine öğreniyor olmasından büyük memnuniyet duyduğunu belirtti. Cuma namazının sonunda ise Çin hükümetinin İslami faaliyetlere özgürlük tanıyan politikalarından dolayı memnuniyetini ifade ederek bölgedeki alimlere ve genç talebelere Kur’an ayetleri üzerinde daha fazla tefekkür etmeleri yönünde tavsiyelerde bulundu.
Haber kaynaklarının aktardığına göre, Cumhurbaşkanı Ayetullah el-Uzma Hamaney bu eyaletteki müzeyi de ziyaret etti. İran’ın sevilen cumhurbaşkanının Çin’deki yoğun programında dikkat çeken bir diğer gelişme ise eyaletin ileri gelen din adamları ile Tinsiang Eyaleti Başkanı’nın Ayetullah el-Uzma Hamaney ile görüşme talebiydi. Ayetullah el-Uzma Hamaney, bu talebi kabul ederek onları kaldığı konutta kabul etti.
Toplantının başında İslam Cemiyeti Başkanı Hacı Abdullah, toplantıya katılan din adamlarını cumhurbaşkanına tanıttı. Ardından Eyalet Başkanı Teymur Duamgi, bölgedeki çeşitli milletler ve Müslümanlar adına Ayetullah el-Uzma Hamaney’e hoş geldiniz diyerek teşekkürlerini iletti.
Ayetullah el-Uzma Hamaney, bu bölgedeki Müslüman kardeşlerle böyle bir toplantının yapılmasından memnuniyet duyduğunu dile getirerek şöyle konuştu:
“İslam dinini korumak ve İslami öğretileri öğretmek son derece önemlidir. Özellikle bu öğretilerin gençlere aktarılması ayrı bir önem taşımaktadır. Âlimler halkı dini düşüncelere teşvik etmelidir. İslam dini, insanları barışa ve dostluğa çağırır ve bugün dünyada birçok insan İslam’a yönelmektedir.”
Toplantının sonunda bölgedeki medrese hocaları ve din adamları eyaletteki Müslümanların durumu hakkında Cumhurbaşkanı’na bir rapor sundular.
Aynı akşam eyalet başkanı Teymur Duamgi, Urumçi’deki “Halk Sarayı”nda Ayetullah el-Uzma Hamaney onuruna bir akşam yemeği verdi. Duamqi konuşmasında, İran halkı ile bu bölgedeki halk arasında İpek Yolu aracılığıyla kurulan ilişkilerin dostane ve köklü olduğunu belirtti. Ayrıca Ayetullah el-Uzma Hamaney’in bu ziyareti iki ülke arasındaki gelişen ilişkiler açısından önemli bir adım olarak değerlendirdi. Çin’in yeni ekonomik açılım ve dışa açılma politikası sonrasında bu eyaletin de İran İslam Cumhuriyeti ile doğrudan ekonomik ilişkiler kurma arzusunda olduğunu ifade etti.
Çin Seyahatinden İki Çarpıcı Not
Ayetullah el-Uzma Hamaney’in Çin’e gerçekleştirdiği bu önemli seyahat bazı dikkat çekici gelişmelere de sahne oldu. Bunlardan ilki, İran heyetini taşıyan uçağın Pekin Havalimanı’na inişinden hemen önce yaşandı: Çin Başbakanı’nın hastalığı sebep gösterilerek İran Cumhurbaşkanı ve heyetiyle planlanan görüşmenin iptal edildiği açıklandı.
Ayetullah el-Uzma Hamaney bu duruma karşılık oldukça anlamlı ve diplomatik bir hamlede bulundu. Çinli diğer yetkililerle yapılması planlanan tüm görüşmeleri iptal etti. Böylece Çin tarafına İran halkını temsil eden heyetin Çin liderinden daha aşağı bir konumda olmadığı mesajını net ve dolaylı bir şekilde vermiş oldu. Bu tutum, Çin Başbakanı’nın şahsen Ayetullah el-Uzma Hamaney’in kaldığı yere gelerek özür dilemesine yol açtı.
O dönemde Çin’de İran’ın büyükelçisi olan Dr. Alâeddin Burucerdi, olayı şöyle aktarıyor:
“Çin Başbakanı, Halk Kongresi’nden çıkıp Cumhurbaşkanımızın kaldığı konuta geldi. Daha uzaktayken yüksek sesle şöyle dedi: ‘Küçük, büyüğünün yanına gelmiştir!’ Sonra odaya girdi ve yaklaşık 15 dakika Ayetullah el-Uzma Hamaney ile görüştü. Görüşmede şunları söyledi: ‘Özellikle sizin gibi bir şahsiyete karşı misafirperverliği en büyük görevimiz biliriz. Çin liderinin sağlık durumu gerçekten ciddi ve doktorlar kesin bir görüşme yasağı getirdiler. Ancak buna rağmen biz görüşme konusunu tekrar değerlendireceğiz ve çözüm üretmeye çalışacağız.’”
Bu diplomatik cesaret ve kararlılık yalnızca İran heyetinin itibarını daha da yüceltmekle kalmadı; aynı zamanda Çin Başbakanının belirlenen sürenin iki katı kadar bir zaman ayırarak İran Cumhurbaşkanı ve beraberindeki heyeti özel olarak kabul etmesine vesile oldu.
Ayetullah el-Uzma Hamaney’in Çin seyahati sırasında dikkat çeken başka bir hadise de yemek konusundaki sade ve ilkeli yaklaşımıydı. Diplomatik teamüller gereği devlet başkanlarına özel protokol yemekleri sunulurken, Ayetullah el-Uzma Hamaney bu tür resmi ve ihtişamlı ikramlardan kaçındı. Çin’de, birçok yemeğin İslami kurallarla uyuşmaması ihtimaline karşı heyet olarak sadece helal yemek servis eden bir restorana gitmeye karar verdiler.
Bu doğrultuda, “El-Mat’am el-İslami” adlı halka açık bir restorana yöneldiler. Bu mekan yalnızca helal yemekler sunmasıyla biliniyordu. Restoran yönetimi, içeride yüksek rütbeli bir siyasi heyetin bulunduğunu anlayınca özel bir yemek hazırlamak istedi. Ancak Ayetullah el-Uzma Hamaney, nazikçe teşekkür ederek bu özel ikramı kabul etmedi ve herkesin yediği sıradan yemeği tercih etti. Bu davranış, onun sade yaşam tarzını ve halkla iç içe olma anlayışını bir kez daha gözler önüne serdi.
Bahsi geçen restoran henüz ‘Hong Bin Lou’ ismiyle faaliyet gösteriyor. Restoranın bir bölümünde, Ayetullah el-Uzma Hamaney’in bu ziyareti sırasında çekilen bir fotoğraf, Çinli ve yabancı birçok devlet adamının ziyaretlerine dair fotoğraflarla birlikte sergileniyor. Söz konusu karede, Ayetullah el-Uzma Hamaney’in yanında dönemin dışişleri bakanı Dr. Ali Ekber Velayeti de yer alıyor.
Kaynaklar:
• khamenei.ir Resmi Sitesi
• İslamî Devrim Belgeleri Merkezi
• Haftalık Aydınlatıcı Yazılar Dergisi
yorumunuz